Kümbet Türkçemizde “Kubbe biçiminde toparlak kabartı” olarak tanımlanmaktadır. Kümbet ve Anberinarkı arasındaki höyük bölgesinden adını almış olduğu tahmin edilmektedir. Kümbet halkı AVŞARLARIN Gündüzlüler oymağındandır. Diğer Türkmen boylarıyla beraber 14 ve 15. asırlarda bölgede Osmanlı-Akkoyunlu-Memluk devletleri arasındaki çekişmelerde ve Dulkadır Beyliği ile Ramazan-Oğulları bünyesinde yoğun olarak faaliyet göstermiştir. Ramazanoğulları ve Yüreğir Beyi’nin idaresi altındaki Çukurova, Amik ve Gâvurdağı Avşarları Sis ( Kozan) kalesinin Ermenilerden alınmasında ( 1375) önemli rol üstlenmişti. Nitekim Sis Kalesinin fethine katılan Payas’taki Özeroğulları Beyinin emrindeki 12.000 askerin arasında da çok sayıda Avşar vardı. Sis Kalesinin fethine şüphesiz ki Amik ovasının hâkimi olan Gündüzoğulları Avşarları ile Cebeli bereketteki ve Sis kalesi civarındaki göçer Avşar kitleleri de katılmıştı. Karamanoğulları, Akkoyunlular, Özeroğulları, Küçükalioğulları ve Kozanoğulları ya Avşarlardan oluşan ya da Avşarların desteklediği beylik ve idare sahibi sülalelerdir. Gündüzoğulları Amik ovasının mülki ve idari hâkimi, Saruhanoğulları Beyliği Afşar boyunun Saruhanlı kolundandır. Gündüzlüler, 1482’de Mehmet Bey’in başkanlığında idi. Bu tarihte Osmanlılar Çukurova’yı istila etti. Osmanlı hakimiyetini kabul etmeyen Türkmenler ve Afşarlar yapılan savaşta yenildi. Gündüz oğlu Mehmet Bey savaşta ölenler arasındaydı. Bundan sonra Gündüzlülerin çoğunluğu İran’a gitmiştir. Gündüzlü Avşarı, Haleb’in Osmanlı egemenliğine girmesinden sonra yapılan ilk tahrire göre 1520 yılında Gündüz Oğlu İbrahim Bey yönetiminde bulunuyordu. 1526’da Derbsak (GÜNDÜZLÜ) nahiyesinde oturan Gündüzlü’nün iki bey ailesi vardı. Biri yukarıda adı geçen İbrahim Bey, diğeri Hasan Bey oğlu Mustafa Bey idi. 1536 ve 1550 tahrirlerinde ise bu ailenin başında Gündüz-Oğlu Murat Bey vardı. Gündüzlü Avşarının, 1526’da 8, 1536’da 7, 1550’de ise 6 obası vardı. Gündüzlü Avşarı obaları şunlardı. 1- Avşar, 2- Pekmezli, 3- Boynu Kısalı, 4- Çorapoğlu, 5- Döneklili, 6- Gündüzlü, 7- Hemenli, 8- Ulamışlı, 9- Yıvacıklar. 1860’lardaki Felah-ı Islahiye ile birlikte Gündüzlü Avşarlarıda Kadirli’deki Kümbet köyü başta olmak üzere kışlak yerlerine zorunlu iskan edilmişlerdir.
Dr.Tarih/ Etnolog Aytaç BOZKUYU
Töre Araştırma Derneği Başkanı
KAYNAKLAR
Devlet Arşivleri Daire Başkanlığı
TBMM Zabıtı Cerideleri
KALKAN, Emir; “Afşarlar”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 19, Ağustos 1982
ÇAPRAZ, Erhan; “Fahri Bilge Defterlerindeki Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri”, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2005.
Faruk Sümer, Oğuzlar ( Türkmenler) Tarihleri Boy Teşkilatı ( Destanları) AÜ DTCF Yayınları II. Baskı, 1972
Şahamettin Kuzucular, Çukurova Gâvurdağı Tarihi ve Türkmenleri, Akademisyen Kitapevi, 2018
